Zo'n negen miljoen jaar geleden, tijdens het Mioceen, is ons evolutionaire pad gescheiden van die van de chimpansee. Aangezien chimpansees in Afrika leven, en de Homo sapiens daar ook is geëvolueerd, nam iedereen aan dat onze paden hier ook van elkaar zijn afgetakt. Maar uit een nieuw onderzoek lijkt het mogelijk te zijn dat onze laatste gemeenschappelijke voorouder uit Europa kwam, en dat tanden ons kunnen helpen dit vraagstuk op te lossen.

Bezweken of de dood ontweken

Eén ding weten we zeker: negen miljoen jaar geleden waren er mensapen in Europa. Toentertijd was Europa nog sterk bebost, een ideaal leefgebied voor niet alleen mensapen, maar bijvoorbeeld ook grote katachtigen. Kort hierna veranderde het Europese klimaat enorm; bossen verdwenen en graslanden kwamen ervoor in de plaats. De Europese mensapen waren niet geschikt voor deze nieuwe omgeving en werden verdrongen. Voor deze mensapen waren twee opties mogelijk: vluchten richting Afrika, of uitsterven.

We weten niet zeker wat er met deze mensapen is gebeurd. De kans is er dat ze via Anatolië, dat nu bekendstaat als Turkije, arriveerden op continentaal Afrika. Maar dit is enkel mogelijk als Anatolië voldoende bebost was. De Europese mensapen waren niet geschikt voor langdurig overleven op graslanden, en zouden zich dus van bos naar bos hebben moeten verplaatsen. De reden dat we niet zeker weten of dit gebeurd is, is omdat er amper iets bekend is over het klimaat en het ecosysteem van Anatolië van negen miljoen jaar terug. De enige manier om hier meer over te weten te komen, is door actief op zoek te gaan naar aanwijzingen. Zoals Yanell Braumuller, promovendus en onderzoeker bij Naturalis, het goed stelde: "Waar je het meest graaft, vind je het meest."

Met lange (of korte) tanden eten

Om conclusies over de verplaatsing van mensapen te trekken, moet er dus veel gegraven worden in modern Turkije. Maar helaas is deze stap ook niet vanzelfsprekend. Een geheel bos fossiliseert helaas niet. Dus moet er gezocht worden naar indirect bewijs van bebossing.

Een praktisch voorbeeld van dit soort indirect bewijs zijn de tanden van planteneters. De tanden van planteneters worden verdeeld in twee groepen: gras-malende tanden en fruit-malende tanden. Het grootste verschil is de lengte van de kroon (het zichtbare onderdeel van een tand). De kroon van gras-malende tanden is een stuk langer dan die van fruit-malende tanden, omdat langdurig op gras kauwen veel meer slijtage veroorzaakt dan op fruit kauwen.

Tand van een mens (a) vergeleken met die van een graseter (b)

Verder is het ook goed mogelijk dat deze mensapen de laatste gedeelde voorouder waren voor ons mensen en chimpansees, maar hier kan men geen definitieve uitspraak over doen. Tenminste niet tot er uitgebreid opgravingen worden gedaan in Turkije. Alhoewel er nog steeds veel vraagstukken en onbekenden zijn wat betreft de evolutie van de mens en zijn verwanten, lijkt het onderzoek van Yanell Braumuller naar indirect bewijs wat licht op dit verhaal te werpen.

References
Braumuller, Y. (2024). Bionieuws Symposium, Leiden, Nederland. Bruch, A. A., Uhl, D., & Mosbrugger, V. (2007). Miocene climate in Europe — patterns and evolution. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 253(1–2), 1–7. https://doi.org/10.1016/j.pala... Most recent European great ape discovered. (2012, 12 januari). ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/r... ADW: The Diversity of Cheek Teeth. (z.d.). https://animaldiversity.org/co...

Images
A new ape from Türkiye and the radiation of late Miocene hominines
https://www.nature.com/article...
Nucleic Acid Sample Preparation from Teeth/Dental Remains
https://link.springer.com/prot...