Een paar dagen na Valentijnsdag, wanneer de aanvankelijke opwinding langzaam is uitgedoofd en het grijze normaal is teruggekeerd, kan ik het niet laten om over de betekenis van liefde na te denken (terwijl ik mezelf vrolijk verwen met afgeprijsde chocolaatjes in de vorm van hartjes). Onvermijdelijk komen bij mij de beroemde verhalen naar boven die ons verteld zijn over de liefde, waaronder die van Romeo en Julia, een Shakespeare-klassieker die onze gezamenlijke fascinatie voor de liefde zeker heeft gesterkt.

Ondanks alle gerichte pogingen om de vele mysteries rondom dit verhaal te ontrafelen blijven veel vragen nog onbeantwoord, zoals degene die mij nu dwarszit: Hoe kan een onschuldige tienerliefde leiden tot het neersteken van een persoon, gevolgd door het zich als dood voordoen van één van de geliefden, wat de ander weer geen andere keuze laat (echt niet?) dan ook uit het leven te stappen? Mijn hemel! Daar moet zeker meer in de lucht hebben gehangen dan alleen liefde. Misschien is de echte boosdoener niet in de lucht te vinden maar eerder stromend door de lichamen van de puberale hoofdpersonen, een multi-inzetbaar peptidemolecuul genaamd oxytocine, ook wel bekend als het ‘knuffelhormoon’.

Ondanks uitvoerig onderzoek de afgelopen decennia naar de werking van oxytocine en zijn vele varianten, zorgen een paar hardnekkige fabels voor verhitte discussies over het onderwerp. Ook al is oxytocine dan wel of niet het middelpunt van romantiek, het heeft in ieder geval onze passie voor het onderwerp aangewakkerd. Maar voordat jullie (gekke wetenschappers) gaan nadenken over het brouwen van je eigen liefdesdrankje, zijn hier een paar feitjes over oxytocine en haar rol in de liefde die je misschien eerst wilt nagaan.

Wat is oxytocine?

Oyxtocine is een peptidemolecuul met een breed scala aan fysiologische en gedragsmatige eigenschappen. Het woord oxytocine komt van het Griekse woord oxutokia, te vertalen als ‘plotselinge geboorte’, wat hint naar de eigenschap van het peptide om een snelle geboorte in te kunnen leiden. Alhoewel het hormoon oorspronkelijk was geïdentificeerd als een vrouwelijk reproductief hormoon, speelt oxytocine ook een belangrijke rol in moederlijk gedrag. Bijvoorbeeld door de band tussen moeder en baby te versterken gedurende de vroege stadia van opgroeien.

Alleen nu is het zo dat er studies zijn gedaan op genetisch gemodificeerde muizen, die lieten zien dat ze moederlijk gedrag vertoonden ondanks de afwezigheid van oxytocine en zijn receptor, wat veronderstelt dat oxytocine maar één onderdeel is van dit complexe oudergedrag. Sterker nog, allerlei neurosystemen, neurotransmitters en neuromodulatoren zijn betrokken bij de regulatie van oxytocine in het lichaam.

Interessant genoeg zijn sommige van die moleculen nog ouder dan oxytocine zelf en deze blijken betrokken bij zowel de neurobiologie van de liefde als het veroorzaken van fysieke reacties tijdens mogelijke gevaren. Van oxytocine wordt dus ook gedacht dat het een rol speelt in ons vermogen om om te kunnen gaan met uitdagingen, door het reguleren van ons stressniveau en het ondersteunen van herstel van stressvolle periodes. Deze reactie op oxytocine in de context van stress is afhankelijk van de historie van een individue.

Van het molecuul wordt gedacht dat het cruciaal is gedurende de vroege ontwikkeling van het brein, en beïnvloedt iemands vermogen om aanhoudende relaties aan te gaan. Hierbij komt dat de gezondheidsvoordelen van oxytocine afhankelijk zijn van interacties met fundamentele fysiologische processen. De interactie tussen oxytocine en vasopressin beinvloedt bijvoorbeeld ons emotioneel vermogen om ons veilig te voelen. Al deze feitjes wijzen ons naar een iets realistischere blik op oxytocine als onderdeel van een uitgebreid fysiologisch systeem.

Maar wat is liefde?

Liefde heeft vele betekenissen (nog even en we worden filosofisch) en de interpretatie hiervan hangt vaak af van iemands eigen perspectief. Voor mijzelf bijvoorbeeld, is liefde ook iets dat ik voel wanneer mijn voedsel wordt gebracht in een restaurant, voor jou kan het iets totaal anders betekenen (zonder hier over te oordelen). Wetenschappers hebben liefde voornamelijk gedefinieerd als selectieve gedragingen en gehechtheid, een nogal gelimiteerde definitie handig voor het vinden van paralellen tussen liefde en de functies van oxytocine. Die laatste is mogelijk deel van een systeem dat veilige relaties verzorgt en geassocieerd wordt met de gezondheidsvoordelen van emotionele en fysieke steun. Echter, oxytocine is veelal betrokken bij meer primitieve processen zoals het omgaan met bedreigingen, ontstekingen en ziekte, allemaal onderdeel van de overleving van het individu op de korte termijn.

Nu, heeft oxytocine haar naam als het ‘knuffelhoroon’ echt verdiend? Is het werkelijk hét hormoon verantwoordelijk voor de gevoelens die wij met liefde associëren (welke Shakespeare eerlijk gezegd naar een totaal ander niveau heeft getild)? Ik ben bang dat het antwoord veel gecompliceerder is dan we konden weten. Naast het feit dat oxytocine en aanverwante systemen heel moeilijk zijn om te meten en bestuderen, is het ook maar een onderdeel dat bijdraagt aan hoe we liefde emotioneel (en zeker ook fysiek) ervaren.

Maar voordat je dit liefdevolle peptide loslaat, zou je even kunnen stilstaan bij zijn veelzijdige aard en dan voornamelijk de rol van oxytocine in het verminderen van emotionele bedreigingen. Denk hierbij aan het omgaan met problemen van je mentale gezondheid die zijn ontstaan na negatieve sociale ervaringen. Als de families van Romeo en Julia in de eerste plaats geen vete hadden gekregen, en de oxytocineniveaus van de twee geliefden hoog genoeg waren om hen een gevoel van veiligheid te geven, had die hele rotzooi voorkomen kunnen worden (of niet, wie weet). In ieder geval, ondanks onze moeite is oxytocine – net als liefde – nog steeds een mysterie. Maar ik hoop toch dat je het met me eens bent dat het een boeiend mysterie is om te ontrafelen.

Bron: https://www.sciencedirect.com/...