Neem de tech miljonair Bryan Johnson die 111 pillen per dag slikt en doet aan ‘intergenerationele verjongingskuren’ waarbij hij een bloedtransfusie van zijn zoon krijgt. Of kijk bijvoorbeeld dichter bij huis in Nederland. Hier zijn de gezondheidszorguitgaven per persoon sinds 1980 verzesvoudigd, anders verwoord als een stijging van 10% naar 13% van het bruto binnenlands product. Maar hoe effectief is het smijten met geld eigenlijk geweest voor onze gezondheid?

Bedenk dat een deel van deze grafiek projecties van de toekomst zijn (ourworldindata.com).

Overlevingscurve

Sinds de 19e eeuw is de gemiddelde levensverwachting van de mens sterk toegenomen. In deze zogenoemde ‘cohort survival graph’ zie je duidelijk dat in Engeland en Wales steeds meer mensen hun oude dag halen (Figuur 1-3). Zie het zo: als iedereen van een generatie precies 100 jaar oud zou worden, dan zou de lijn die hen representeert opzij bewegen naar de 100 jaar en dan strak naar beneden schieten. In het echt gebeurt dit iets natuurlijker, en beweegt de ‘apex’ of het hoekje van de lijn meer in een afgevlakte curve. De afgelopen 200 jaar heeft deze apex zich per generatie steeds meer in de richting van de hoek bewogen: de groep mensen die de 60 haalt wordt dus steeds groter.

Maar er is iets geks aan de hand. Wanneer de denkbeeldige generatie met de rechthoekige curve van hiervoor niet 100 maar 110 zou worden, dan zou de lijn pas rond die leeftijd naar beneden lopen. Dit noemen we de levensduur. In de echte curves is die levensduur wel naar rechts opgeschoven, maar lijkt dit een bepaalde grens te bereiken. Je kan dus zien dat we gemiddeld wel ouder zijn geworden, maar we als mensheid niet even hard ouder worden.

Uitgaande van een steeds betere gezondheidszorg zou je toch verwachten dat de levensduur minstens gelijkmatig toeneemt. Dit roept de vraag op of we de lijn oneindig naar rechts op kunnen blijven schuiven, wat zou betekenen dat we bijna onsterfelijk kunnen worden. Het is nog de vraag of we eigenlijk wel ouder willen worden. Dan zouden we ook mee moeten nemen hoelang we gezond blijven: in Nederland zijn dat gemiddeld 70 van de verwachte 81 levensjaren. Volgens een onderzoek van het Nidi wordt in Nederland 86 jaar oud als een ‘mooie leeftijd’ gezien en zou driekwart van de ondervraagden zelfs wel 100 willen worden.

De limieten van het leven

Maar we moeten niet te hard van stapel lopen, want het verlengen van de levensduur blijkt in de praktijk dus lastiger te zijn dan het verminderen van vroegtijdige sterfte. Om te weten waar dat door komt, moeten we even op zoek gaan naar de biomedische oorzaken van ouderdom. Het Max Planck instituut houdt een uitgebreide lijst bij van oorzaken die volgens hen relevant zijn voor ouderdom.

Op jonge leeftijd is het lichaam nog erg goed in het repareren van fouten in ons DNA en het opruimen van slecht werkende cellen. Maar waarom lukt dit niet meer wanneer we ouder worden? De onderliggende processen van veroudering zijn steeds beter onderzocht en geven inzicht in de manier waarop we ouder worden.

Zo zijn de reparaties niet altijd perfect en bouwen kleine onschuldige foutjes zich dus langzaam op, tot er een keer iets misgaat zoals de vorming van een kankercel. Een ander voorbeeld van veroudering is de langzame afbraak van beschermende kapjes aan de uiteindes van ons DNA, genaamd telomeren. Deze kunnen wel worden gerepareerd, maar dit gebeurt voornamelijk in voortplantingscellen zoals ei- en zaadcellen waarbij het belangrijk is dat het DNA perfect moet blijven.

De eiwitten die verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van allerlei werkzaamheden gecodeerd in het DNA worden normaliter ook in de gaten gehouden en opgeruimd, maar ook dit gaat steeds vaker mis en zo hopen er langzaam steeds meer slecht werkende eiwitten op in ons lichaam. Dit veroorzaakt onder andere een aantal vormen van dementie, zoals de ziekten van Alzheimer en Huntington.

Verder blijkt dat er nog meer processen zijn die over de tijd minder goed gaan werken. Slecht werkende cellen veroorzaken onrust in de gezonde cellen om zich heen, en geven stofjes af die dit aan de rest van het lichaam laten weten. Zo ontstaan er permanente ontstekingen, en dit verstoort de communicatie tussen allerlei verschillende cellen. Daarnaast blijkt dat de signalering en opname van nutriënten uit voeding wordt verstoord en de verhouding van goede en slechte bacteriën in onze darmflora uit balans raakt.

Het kan nog gebeuren

Dit alles klinkt natuurlijk best wel onheilspellend. Uiteindelijk zijn wij mensen biologische machines geëvolueerd om ons voort te planten, en aan de basis van deze evolutie staat ook de genetische variatie die al deze mankementen veroorzaakt (Vijg & Bourg, 2017). Zo lijkt het onontkoombaar dat we na 150 jaar lang het laaghangende fruit uit de weg te hebben geruimd, steeds dichter bij een biologische grens aankomen.

Echter, we hebben nog steeds geen duidelijke reden gevonden waardoor dit komt (Gavrilova & Gavrilov, 2020; Dang et al.,2023). Voor al deze verschillende ziekteprocessen is er de kans dat er de komende tijd een behandeling of — beter nog — preventie wordt ontwikkeld. Volgens Blagosklonny (2021) zouden extreem oude mensen nog veel ouder kunnen worden, maar gebeurt dat niet door ontoereikende zorg voor die leeftijdsgroep. Ook ontstaat er statistische onzekerheid rond het kunnen voorspellen van het afvlakken of stijgen van de mortaliteit na een bepaalde leeftijd, omdat er simpelweg niet zoveel mensen zijn die zo oud worden (C.G. Camarda, 2022).

De mate waarop toekomstige maatregelen worden bedacht en toegepast, is afhankelijk van de samenwerking tussen een effectieve samenleving en de snelheid van technologische vooruitgang. Dat is ook één van de redenen waarom er nog geen wetenschappelijke consensus is over de vraag of wij als soort steeds ouder kunnen worden. Data en grafieken zoals die op het begin van dit artikel zijn gebaseerd op cohorten van verschillende generaties in de geschiedenis en zijn dus een weerspiegeling van de samenleving van hun tijd.

Het is dus niet alleen de vraag hoe oud we theoretisch kunnen worden, maar evengoed in hoeverre we het daadwerkelijk mee zullen maken dat de grenzen van onze ouderdom tot het uiterste opgerekt worden.

---

Blagosklonny MV. No limit to maximal lifespan in humans: how to beat a 122-year-old record. Oncoscience. 2021 Dec 1;8:110-119. doi: 10.18632/oncoscience.547. PMID: 34869788; PMCID: PMC8636159.

Cutler RG. Evolutionary perspective of human longevity. In: Hazzard WR, Andres R, Bierman EL, Blass JP, editors. Principles of geriatric medicine and gerontology. New York: McGraw-Hill, 1990. pp. 15 – 21.

Dang, L. H., Camarda, C. G., Meslé, F., Ouellette, N., Robine, J.-M.; Vallin, J. (2023). The question of the human mortality plateau: Contrasting insights by longevity pioneers. Demographic Research, 48, 321–338. https://doi.org/10.4054/demres...

Gavrilova NS, Gavrilov LA. Are We Approaching a Biological Limit to Human Longevity? J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2020 May 22;75(6):1061-1067. doi: 10.1093/gerona/glz164. PMID: 31276575; PMCID: PMC7243589.

Jan Vijg, Eric Le Bourg; Aging and the Inevitable Limit to Human Life Span. Gerontology 17 August 2017; 63 (5): 432–434. https://doi.org/10.1159/000477...

Harry van Dalen & Kène Henkens (2017), Hoe oud willen we worden? Demos: bulletin over bevolking en samenleving 33 (8): 8.