Hoewel windmolens op een milieuvriendelijke manier elektriciteit opwekken, klagen veel mensen over de bouw ervan. Volgens hen zijn ze lelijk en zorgen ze voor geluidsoverlast. Ook op zee hebben windmolens een niet al te beste reputatie. Voor vissen levert de bouw van windmolenparken allerlei problemen op. Maar hoe kunnen we deze problemen oplossen?

Groene problemen

De bouw van windmolenparken op zee veroorzaakt veel lawaai. Nog voordat de bouw kan beginnen wordt er gebruik gemaakt van harde knallen om een geschikte plek te vinden. Dit zogenaamde seismisch onderzoek zorgt voor zowel hele hoge als hele lage geluidsfrequenties, waardoor het overal te horen is. Als er dan een geschikte plek is gevonden, worden grote palen in de zeebodem geslagen, ook wel heien genoemd. Heien veroorzaakt slechts lagere frequenties, maar het geluid heeft wel een hoge intensiteit. Hierdoor is het geluid al op 70 km afstand te horen.

“Voor veel zeedieren, zoals vissen, is gehoor heel belangrijk,” zegt ecoloog en gedragsbioloog Fien Demuynck van Universiteit Leiden. “Zeker in het troebele water van de Noordzee. Denk aan navigatie en communicatie.” Zo produceren tandwalvissen geluiden met hoge frequenties om bijvoorbeeld prooien te vinden. Ook kunnen sommige vissoorten communiceren via geluid. Voor deze dieren is het dan belangrijk dat ze elkaar nog kunnen horen. Kunstmatige geluiden, zoals de knallen van seismisch onderzoek, kunnen deze natuurlijke geluiden overstemmen.

Het is dan niet alleen lastiger voor de zeedieren om te communiceren, maar ze lopen ook schade op. Door de hoge druk van het geluid kan heien scheurtjes veroorzaken in de organen van vissen. Hier kunnen ze zelfs aan sterven. Ook verandert het gedrag van de dieren door het geluid. Zo zorgen seismische geluiden ervoor dat de kabeljauw minder gaat eten en dat scholen zich onnatuurlijk gedragen. De bouw van windmolenparken zorgt dus voor veel problemen in de zee.

Geluid op zee

Zeedieren hebben dus veel last van al dit lawaai. Volgens Demuynck is het daarom belangrijk om de overlast van dat geluid te verminderen. Een manier om de overlast van heien te verminderen, is door bubbelschermen neer te leggen rond de heiplekken. Doordat trillingen zich minder gemakkelijk in lucht kunnen verplaatsen dan in water, zorgen de luchtbelletjes ervoor dat het geluid wordt afgeremd en gedempt. Dit scheelt al snel veel lawaai.

Een andere manier om geluidsschade bij zeedieren te voorkomen is door ze tijdelijk weg te jagen van de heiplekken. Dit wordt gedaan met apparaten die acoustic deterrent devices heten, oftewel ADD’s. Deze apparaten zenden geluidspulsen uit om zo de dieren weg te jagen. De effectiviteit van de pulsen verschilt per diersoort, dus er wordt nog veel onderzoek naar gedaan.

Jaws

Onderzoekers van Universiteit Leiden doen momenteel onderzoek naar de effecten van windmolenparken op vissen in de Noordzee en welke geluiden het beste werken om ze te verjagen. Zo is er getest hoe haringen reageren op achtereenvolgende geluiden die harder en sneller worden, zoals in het bekende muziekje van de film Jaws. In zowel een gecontroleerde omgeving als in de zee is er gekeken of haringen zich anders gedragen bij geluiden die veranderen in volume en tempo.

Het resultaat? “Tussen alle variaties die we getest hebben, hebben we geen verschil gevonden,” zegt Demuynck. De vissen reageren niet op de geluiden van de ADD’s en blijven bij de heiplekken zwemmen. Er is dus meer onderzoek nodig om erachter te komen hoe we het beste de vissen kunnen beschermen tegen het lawaai van seismisch onderzoek en heien.

Nieuw leven

Hoewel de bouw van windmolenparken voor veel problemen zorgt, heeft het ook zijn voordelen. Als het park er eenmaal staat, is visserij in dat gebied niet meer toegestaan. Dit is niet alleen positief voor de vissen, maar ook voor dieren die de vissen eten. Zeehonden gaan bijvoorbeeld alle windmolens af om op zoek te gaan naar eten. Bovendien ontstaan op en rond de heipalen een soort kunstmatige riffen waar allerlei zeedieren leven, die weer andere dieren aantrekken. Hierdoor hebben zeedieren na de bouw toch profijt van de windmolens.

Aan de bouw van windmolenparken zitten dus zowel voordelen als nadelen verbonden. Het lawaai zorgt voor schade en veranderd gedrag, maar na de bouw kan het zeeleven daar weer opbloeien. Om de schade zoveel mogelijk te beperken, kunnen we met bepaalde geluiden de zeedieren tijdelijk wegjagen. Dit werkt nog niet bij alle dieren, dus in de toekomst moet er nog meer onderzoek gedaan worden naar de beste geluiden om ook vissen weg te jagen. De vissen lijken in ieder geval niet echt onder de indruk te zijn van het muziekje van Jaws.

Bronnen

• APELAFICO: Acoustic Ecology of PELAgic FISH COmmunities: A study into the effects of construction and operation of wind farms. (z.d.). Leiden University. Geraadpleegd op 22 januari 2024, van https://www.universiteitleiden...
• Debusschere, E., De Coensel, B., & Haelters, J. (2017). Hoe lawaaierig is de oceaan. De Grote Rede: Nieuws over onze Kust en Zee, 46, 14–18. Geraadpleegd op 22 januari 2024, van https://biblio.ugent.be/public...
• Demuynck, F. (2024). Bionieuws Symposium, Leiden, Nederland
• Kok, A. C. M., Bruil, L., Bergès, B., Sakınan, S., Debusschere, E., Reubens, J., De Haan, D., Norro, A., & Slabbekoorn, H. (2021). An echosounder view on the potential effects of impulsive noise pollution on pelagic fish around windfarms in the North Sea. Environmental Pollution, 290, 118063. Geraadpleegd op 22 januari 2024, van https://doi.org/10.1016/j.envp...