Het blijkt dat er bij veel dieren voorbeelden zijn van gedrag en relaties die niet passen binnen ons binaire begrip van seks en geslacht, of kortweg ‘queer’. ‘Queer’ is een term die onlangs opnieuw is opgeëist door de LHBTQ+-gemeenschap en kan verwijzen naar elke relatie of genderidentiteit die buiten de maatschappelijke normen valt.

Ter land...

Mensen zijn niet de enige landdieren die queer kunnen zijn. Sommige komodovaranen zijn bijvoorbeeld interseks: ze hebben een mengeling van fysieke mannelijke en vrouwelijke eigenschappen¹. Dit komt voor bij centrale baardagamen (Pogona vitticeps) na een proces dat geslachtsomkering wordt genoemd. Hoewel ze genetisch mannelijk zijn, lijken sommige individuen zowel qua anatomie als qua gedrag meer op vrouwen; ze hebben een langere staart en zijn brutaler en actiever. Dit, op een bepaalde manier, maakt ze ook niet-binair, omdat ze een ‘gender’-uitdrukking hebben die niet binnen het binaire idee van gender valt. Hoewel Komodovaranen het concept van gender waarschijnlijk niet voldoende begrijpen om het te verwerpen, produceren deze individuen wel eieren. Jaarlijks zelfs een groter aantal dan genetische vrouwtjes. De beslissing om van geslacht te veranderen wordt niet bewust genomen. Toch is het interessant om te zien dat flexibiliteit bij deze soort ertoe kan leiden dat individuen zich niet conformeren aan ons binaire begrip van geslacht.

…ter zee…

Bij sommige vissen zijn het de mannetjes en niet de vrouwtjes die ‘zwanger’ worden. Hieronder vallen ook leden van de Syngnathidae familie, inclusief zeenaalden, zeepaardjes en zeedraken². Vaders broeden ontwikkelende embryo's uit vanaf de paring tot aan de geboorte in een gespecialiseerde interne structuur, een broedzak genaamd, vergelijkbaar met de baarmoeder. Het is niet ongewoon in vis voor ouderlijk zorg die door mannen moet worden verleend, in tegenstelling tot de gendernormen van de menselijke samenleving.

Vreemde relaties zijn ook waargenomen bij de Humboldt-inktvis (Dosidicus gigas), die als ‘functioneel biseksueel’ kan worden beschouwd³. Mannelijke cephalopoden (de groep dieren waar octopussen, inktvissen en zeekatten onder vallen) produceren sperma in “spermapakketjes” (spermatangia), die aan de vrouwtjes worden vastgemaakt om de sperma op te slaan totdat het nodig is voor de bevruchting van eieren. Deze spermatangia zijn gevonden op zowel vrouwelijke als andere mannelijke inktvissen. Dit betekent dat mannetjes paren met zowel andere mannetjes als vrouwtjes.

… en in de lucht

Relaties tussen dieren van hetzelfde geslacht zijn waargenomen bij meer dan 1500 diersoorten, waarvan ongeveer 130 vogels⁴. Dit omvat de Laysan-albatros (Phoebastria immutabilis), waar langetermijn paren ontstaan ​​tussen 2 vrouwtjes⁵. Op het eiland Oahu op Hawaï waren ongeveer een derde van de bestudeerde paren lesbische koppels. Albatrossen zijn sociaal monogaam en dus zijn deze tortelduifjes partner voor het leven. Deze soort vertoont ook bi-ouderlijke zorg, wat betekent dat beide leden van een koppel zullen helpen bij het grootbrengen van hun kuikens. Meestal waren eieren die zijn grootgebracht door lesbische koppels gerelateerd aan een van de moeders, om vervolgens gezamenlijk opgevoed te worden met hun niet-biologische moeder.

Er zijn ook voorbeelden van coöperatief fokken, waarbij dieren nakomelingen grootbrengen die niet genetisch van henzelf zijn. Queerparen die zich niet biologisch kunnen voortplanten, kunnen in plaats daarvan eieren ‘adopteren’ om groot te brengen. Er zijn bekende voorbeelden van homo-pinguïnparen⁶. De twee mannetjespinguïns Roy en Silo in de Central Park Zoo in New York City, of Sven en Magic uit het aquarium Sea Life Sydney, hebben met succes eieren grootgebracht en uitgebroed die door andere pinguïnparen waren verlaten.

Adoptieparen van hetzelfde geslacht zijn ook gebruikt voor natuurbehoud, ook hier in Nederland⁷. In Koninklijke Dierentuin Artis Amsterdam werd in 2017 een verlaten gierenei geadopteerd en grootgebracht door een koppel van hetzelfde geslacht. Twee mannelijke gieren hadden al lang een “relatie”, waarbij ze altijd een nest bouwden, een band opbouwden en met elkaar paarden. Als onderdeel van een natuurbeschermingsprogramma werd hun kuiken in 2018 vrijgelaten op Sardinië, waar 5 jaar eerder nog maar 30 paar gieren waren.

Dus nu weet je dat er een bloeiende queer gemeenschap bestaat binnen het dierenrijk, wat laat zien hoe wonderbaarlijk divers de natuur is. Natuurlijk mag geen van deze voorbeelden rechtstreeks naar mensen worden vertaald – het is eenvoudigweg niet waar dat biseksuelen met wie dan ook zullen paren, of dat de enige rol van homoseksuele adoptieouders het behoud van de soort is. In plaats daarvan bieden deze fantastische voorbeelden een gelegenheid om de diversiteit die in het hele dierenrijk bestaat te waarderen en te vieren.

Bronnen

1. Li, H., Holleley, C. E., Elphick, M., Georges, A., & Shine, R.
   (2016). The behavioural consequences of sex reversal in dragons. Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences, 283(1832), 20160217. https://doi.org/10.1098/rspb.2...
2. Whittington, C. M., & Friesen, C. R. (2020). The evolution and physiology of male pregnancy in syngnathid fishes. Biological Reviews/Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society, 95(5), 1252–1272. https://doi.org/10.1111/brv.12...
3. Hoving, H. T., Fernández-Álvarez, F. Á., Portner, E. J., & Gilly, W.
   F. (2019). Same-sex sexual behaviour in an oceanic ommastrephid squid,
   Dosidicus gigas (Humboldt squid). Marine Biology, 166(3). https://doi.org/10.1007/s00227...
4. Are there queer animals? Clownfish that change sex, and other species that demonstrate queer behavior. (2023, June 28). WWF. Retrieved November 6, 2024, from https://www.worldwildlife.org/...
5. Turnbull, T. (2024, August 22). Sphen the penguin, one half of gay “power couple”, dies age 11. https://www.bbc.com/news/artic...
6. Young, L. C., Zaun, B. J., & VanderWerf, E. A. (2008). Successful same-sex pairing in Laysan albatross. Biology Letters, 4(4), 323–325. https://doi.org/10.1098/rsbl.2...
7. BBC News. (2018, April 16). Gay vultures’ chick from Amsterdam Royal Zoo released. https://www.bbc.com/news/world...