Dr. Ymkje Anna de Vries een academisch onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet al jarenlang onderzoek naar de behandeling van depressie en angststoornissen. Laatst heeft ze een paper gepubliceerd over de aanwezigheid van publication bias, of het weglaten van negatieve resultaten in antidepressiva onderzoek. In dit interview legt ze uit waarom publication bias een probleem is en hoe dit kan worden opgelost.

Na het afmaken van haar masterscriptie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, waar onderzoekers al aan het kijken waren naar publication bias, “rolde ze er gewoon in” en sindsdien heeft ze al meerdere aspecten van het onderwerp onderzocht. Ook al is ze voornamelijk gefocust op publication bias in onderzoek naar antidepressiva denkt ze toch dat het probleem universeel is. “Het is bijna overal” zegt ze, maar ze denkt dat publication bias vaker voorkomt bij onderzoek naar antidepressiva dan naar andere medicijnen.

Ze legt uit: “Het ligt er voornamelijk aan hoeveel er te verbergen is. Antidepressiva zijn bescheiden effectief, dus de meeste studies falen.” ADHD-medicatie is een goed contrast. Dr. de Vries en haar collega’s hebben recent onderzoek gedaan naar de publication bias voor ADHD medicatie. “We hebben de studie nog niet gepubliceerd, maar de ADHD medicatie is extreem effectief op de korte termijn, het heeft een drie keer zo sterk effect als antidepressiva. Er is dus eigenlijk niks om te verbergen.”

Maar wat zijn de consequenties vanpublication bias? “Het zal niet per se beïnvloeden welke medicijnen worden goedgekeurd”, legt dr. de Vries uit. “Gelukkig hebben we een systeem waar de FDA of in Europa de EMA de medicijnen moeten goedkeuren, en zij hebben vaak betere toegang tot de data.”

Maar wanneer een medicijnoff-label wordt voorgeschreven, ofwel medicijnen gebruiken voor iets waarvoor ze in de eerste instantie niet bedoeld waren, ligt het anders. Hier zitten vaak veel zwaardere consequenties aan. “Dan werkt dit FDA/EMA niet meer, omdat je dan uit moet gaan van de gepubliceerde literatuur. Als daar dan een vooroordeel in zit weet je niet of een goedgekeurde behandeling effectief is voor een niet-goedgekeurde indicatie of niet.”

Er zijn ook zorgen over de veiligheid. “Bij sommige medicijnen duurde het heel lang voordat veiligheidsrisico’s aan het licht kwamen. Sterker nog, dit is gebeurd met antidepressiva die als bijwerking suïcidale gedachten had in jonge mensen, het duurde heel lang voordat we daar achter kwamen. Nu is de indicatie voor het voorschrijven van antidepressiva aan jonge mensen strenger dan het vroeger was.

Hoe hebben de FDA en de EMA dit over het hoofd gezien als ze toegang hadden tot de relevante data? Volgens dr. de Vries is het omdat zelfmoordneigingen niet veel voorkomen. “De FDA en de EMA kijken meestal naar de testgroepen van een specifiek medicijn. Dit zijn er misschien drie, wat niet genoeg is om een effect te zien.

Over het vinden van een oplossing voor het probleem van publication bias is dr. de Vries vrij optimistisch. In ieder geval voor antidepressiva. Ze gelooft dat het onderzoek dat wordt gedaan binnen dit onderzoek farmaceutische bedrijven zal aansporen om hun resultaten te publiceren. “Ze moeten weten dat iemand het zal merken als ze hun resultaten niet publiceren”.

Heeft ze zich ooit zorgen gemaakt over verzet van farmaceutische bedrijven. Ze lacht: “Ze geven gewoon wat persberichten, dus het is niet echt iets. In ieder geval niet zoals een politicus die doodsbedreigingen krijgt.”

Haar collega Eric Turner heeft echter wel tegengas gekregen op zijn werk van farmaceutische bedrijven die “niet van mening waren iets fout te hebben gedaan.”, volgens dr. de Vries.

Hoewel ze vindt dat farmaceutische bedrijven niet de enige zijn die verantwoordelijk moeten worden gehouden, laat ze hen niet zomaar vrij. Het feit dat tijdschrift editors ervoor kiezen om negatieve studies niet te publiceren “is zeker een probleem” zegt ze. “Maar er zijn wel studies geweest die daadwerkelijk hebben gekeken naar de interne communicatie van de farmaceutische bedrijven rondom klinische onderzoeken. In die situaties is het altijd zo dat het bedrijf zelf besloten heeft om niet eens te proberen om te publiceren.”