Een van mijn favoriete bezigheden is kijken naar reactievideo’s, en dan specifiek reacties op “wetenschapsontkenners”. Mensen die -uit onwetendheid of kwaadwilligheid- een wetenschappelijke theorie verkeerd interpreteren; vervolgens worden zij compleet onderuitgehaald door een wetenschapper uit dat veld. Zulke video’s kijk ik uit alle wetenschapsvelden, omdat het een goede manier is om een duidelijke uitleg te krijgen van enthousiaste wetenschappers.

En het luisteren naar kritiek is natuurlijk heel leuk, maar soms zorgt dit soort kritiek voor een slecht beeld van mensen die wel in deze theorieën geloven. De comments zitten vaak vol met mensen die zich afvragen “hoe mensen zo dom kunnen zijn om daar voor te vallen”.

Twijfels aan wetenschap

Natuurlijk is dit op het internet, en het internet is meestal niet de beste reflectie voor het echte leven. En deze comments komen vaak van mensen die niet in de wetenschappelijke wereld zitten. Daarom was ik zo verbaasd om tijdens mijn cursus “On Being a Scientist” dezelfde mindset te horen als die ik zo vaak lees op het internet. Een van de belangrijkste onderdelen ging over hoe we met goede wetenschapscommunicatie de wetenschapsontkenning moesten tegengaan.

Maar hiervoor moest er goede wetenschap zijn om te communiceren. Hier was ook een groot gedeelte aan toegewijd in de cursus. Veel werd er verteld over Questionable Research Practices (QRPs) en de grote drie (plagiaat, fabricatie en falsificatie), en ook over de replication crisis. Op het moment blijken veel onderzoeken niet reproduceerbaar, wat een groot probleem is. Sterker nog: volgens het onderzoek uit 2005 van John P. A. Ioannidis zou het grootste gedeelte van de gepubliceerde onderzoeken niet kloppen. Dit komt dan voornamelijk door QRPs en fout onderzoek.

Persoonlijke overtuigingen

De weg die iemand aflegt om uiteindelijk “van de wetenschap” af te draaien, begint meestal bij een bepaalde overtuiging binnen die persoon die wordt bedreigd door een wetenschappelijk inzicht. Dit komt vaak uit angst voor vermindering van de eigen situatie. Om schuldvrij te kunnen consumeren, zul je misschien op zoek gaan naar een reden om niet te geloven in klimaatverandering. En natuurlijk zal niet elke reden geweldig zijn, maar ik denk dat het heel arrogant is om te denken dat elke klimaatontkenner dom is of niet kan nadenken.

Het concept van de wetenschapsontkenner werd pas echt groot tijdens de coronacrisis. In deze periode was er veel behoefte aan een vaccin, waardoor veel van de normale voorzorgsmaatregelen waren ingekort of verminderd. Wie twijfels uitte over het vaccin, werd gelijk afgeschreven als een wappie. Maar ik vind het niet heel gek dat mensen vragen hebben over iets wat in hun lichaam moet worden geïnjecteerd. En al helemaal niet als het een compleet nieuwe techniek is die wordt toegepast.

Ik zeg niet dat alle mensen die twijfelden aan het vaccin gelijk hadden, maar ik denk wel dat we misschien niet te snel tot de conclusie moesten komen dat ze helemaal niks weten en wappie zijn.

De wetenschappelijke wereld kampt met haar eigen betrouwbaarheid: Questionable Research Practices, plagiaat, fabricatie en falsificatie liggen ten grondslag aan de huidige replication crisis. Dit lijkt mij niet het moment om mensen met twijfels direct weg te zetten als onwetend. Twijfels en kritische vragen zijn de wetenschappelijke gedachte ten voeten uit: schuif deze niet weg, maar omarm ze. Misschien moeten wij onze communicatie minder richten op feiten - dingen die mensen zelf kunnen opzoeken - en meer op methoden. Besteed bijvoorbeeld aandacht aan waarom en hoe een onderzoek wordt uitgevoerd. Of hoe we precies van resultaten tot een conclusie komen. Ga terug naar de kern van de wetenschappelijke gedachte en ga het gesprek aan. Vragen zijn altijd een mogelijkheid om meer te leren.