Van huidcrème tot pistolen ¹

Laten we eens naar dit onderzoek kijken. In de eerste stap van het onderzoek moesten de deelnemers een test invullen om hun rekenvaardigheid, het vermogen om nummers te begrijpen en ermee te werken, te evalueren. Bij deze testen moeten korte uitspraken over waarschijnlijkheden en percentages correct worden geïnterpreteerd [4]. De rekenvaardigheidsscores werden later gebruikt om de deelnemers in twee groepen te groeperen, hoog en laag.

Vervolgens presenteerde de onderzoekers aan de deelnemers de volgende tabel:

Tabel 1: Effect van huidcrème op huiduitslag.

	Huiduitslag verbeterde	Huiduitslag verslechterde
Nieuwe crème gebruikt	233	75
Niet de nieuwe crème gebruikt	107	21

Aan de deelnemers werd gevraagd of de nieuwe huidcrème hielp. Op het eerste gezicht lijkt het antwoord simpelweg door de kolommen te vergelijken ja. Maar als je nog eens goed kijkt en met de cijfers begint te spelen, zul je snel beseffen dat dit niet het geval is, en dat de crème zelfs schadelijk kan zijn. Uit de gegevens blijkt dat bij gebruik van huidcrème ongeveer 75% van de huiduitslag beter werd en 25% erger, terwijl zonder 84% de huiduitslag verbeterde en 16% verslechterde.

Het is niet verrassend dat hoe beter iemands rekenvaardigheid was, hoe beter ze de tabel interpreteerden. Over het geheel genomen identificeerde meer dan 40% de juiste trend, en binnen de groep met hoge rekenvaardigheid was dit ongeveer 75%. Hetzelfde experiment werd echter nog een keer uitgevoerd. Deze keer lieten de labels, in plaats van de resultaten van het gebruik van huidcrèmes te vergelijken, de uitkomst van wapencontrole zien:

Tabel 2: Effect van het verbieden van vuurwapens op criminele activiteit

	Criminaliteit nam toe	Criminaliteit nam af
Steden die het dragen van verborgen vuurwapens verboden hadden	233	75
Steden die niet het dragen van verborgen vuurwapens verboden hadden	107	21

De getallen in de tabellen bleven in beide experimenten precies hetzelfde. Toch verslechterde de interpretatie drastisch. Hoe kan dit, als de gegevens hetzelfde zijn?

Het is belangrijk op te melden dat de deelnemers ook werd gevraagd aan te geven of zij zichzelf eerder identificeerden als democraat of republikein (dit was in de Verenigde Staten). Deze schijnbaar ongerelateerde vraag had een grote impact op de resultaten van de tweede tabel.

Hoewel er binnen de rekengroepen en tussen de politieke fracties vrijwel geen verschil bestaat voor de huidcrème, kan hetzelfde niet gezegd worden voor het wapenverbod. Over het algemeen waren de Democraten eerder geneigd tot de conclusie te komen dat wapenverboden de criminaliteit hielpen terugdringen, terwijl de republikeinen dachten dat de misdaad toenam met minder wapens. Zelfs toen de labels werden verwisseld en daardoor het tegenovergestelde resultaat werd aangegeven, kwamen de interpretaties van zowel democraten als republikeinen tot de conclusie die hun overtuigingen ondersteunde. Hoewel het effect van de politieke overtuiging die de interpretatie beïnvloedde binnen beide rekenvaardigheidsgroepen merkbaar was, was het verschil significant groter voor de groep met een hoge rekenvaardigheid. Dit is niet alleen verrassend maar zelfs contra-intuïtief, omdat je zou verwachten dat het vermogen om getallen te begrijpen onafhankelijk is van politieke overtuigingen.

Naar de maan en ver daarbuiten

Om beter te begrijpen waarom we zo geneigd zijn gegevens te verwaarlozen en liever op onze idealen vertrouwen, zullen we kijken naar complotovertuigingen. Complotovertuigingen zijn de afgelopen jaren enorm populair geworden, vooral tijdens de Covid-pandemie. Zo vragen ze zich af of de aarde een bol is of als een gigantische frisbee door ruimte en tijd zweeft; of Neil Armstrong de eerste mens op de maan was of gewoon een acteur; of vaccins ziekten helpen uitroeien of autisme veroorzaken. De lijst is eindeloos en er duiken steeds nieuwe complotten op.

Vaak vormt een ‘wij versus zij’ verhaal de basis voor het complot², waarbij iemand iets voor het publiek probeert te verbergen en de aanhangers van de samenzwering de waarheid proberen te achterhalen. Ze zien zichzelf als degenen die alle plannen hebben doorzien en de samenleving moeten wakker schudden; iedereen die het er niet mee eens is, doet mee of is blind voor de ‘feiten’. Het wordt allemaal een zwart-witbeeld van de wereld.

Kennis is macht

Wat trekt mensen aan om zelf ‘onderzoek te doen’ en wetenschappelijk bewezen concepten te betwisten? De belangrijkste reden lijkt een gebrek aan vertrouwen te zijn bij degenen die aan de macht zijn, zoals de overheid, de media, de academische wereld en de industrie.

Een mogelijke verklaring voor het onvermogen om uit onze individuele echokamers te ontsnappen is de voorkeur voor bevestiging³. Het is geruststellend om onze eigen mening van andere mensen te horen. Niet alleen dat, maar de voorkeur voor bevestiging laat ons ook tegenstrijdige meningen negeren en blokkeren. Dit creëert een neerwaartse spiraal, waarin iemands idealen nooit worden uitgedaagd of in twijfel worden getrokken. Dit gaat hand in hand met de ‘wij versus zij’-mentaliteit². Mensen zitten vast in een gelijkgestemde groep waar een gemeenschappelijke consensus kan worden gevonden, en de mening van alle anderen van buitenaf wordt automatisch ontkracht.

Open ogen, oren en geest

Het streven naar nieuwe informatie is altijd een sterk punt van de mensheid geweest. Het kunnen onderzoeken van een onderwerp en het interpreteren van de data wordt steeds belangrijker. Nepnieuws is overal om ons heen; Ongeverifieerde overtuigingen worden overal op sociale media verspreid en het is moeilijk om alle beschikbare informatie bij te houden. Maar het is ook noodzakelijk om informatie van buiten de eigen bubbel te halen, om te voorkomen dat je in een echokamer terechtkomt. We moeten proberen een open geest te houden wanneer we een onderwerp bespreken of onderzoeken. Proberen elkaars standpunt te begrijpen kan tot een constructiever gesprek leiden en ons helpen alle nuances beter te begrijpen.

Sources

Video Inspiration: On These Questions, Smarter People Do Worse – Veritasium https://www.youtube.com/watch?...

[1] Kahan, D. M., Peters, E., Dawson, E. C., & Slovic, P. (2017). Motivated numeracy and enlightened self-government. Behavioural public policy, 1(1), 54-86.

[2] Weigmann, K. (2018). The genesis of a conspiracy theory: Why do people believe in scientific conspiracy theories and how do they spread?. EMBO reports, 19(4), e45935.

[3] Klayman, J. (1995). Varieties of confirmation bias. Psychology of learning and motivation, 32, 385-418.

[4] Example Numeracy test: https://www.idrlabs.com/numera...